ماندگاری بوستان در گروی هنر ترازمندی سعدی است - فروشگاه تکنولوژی

او بیان نمود: سعدی همانند بندبازی افسونگر روی ریسمانی نامرئی حرکت می کند؛ اما میله ای جادویی در دست دارد که ترازمندی را به رخ می کشد.

این سعدی پژوه با اشاره به اینکه سعدی در بوستان به دنبال بیان پیام های اخلاقی و انسانی است، گفت: او از سوی دیگر در پی آفرینش متنی برجسته و شاعرانه است؛ البته چنانچه بیش از اندازه به سویه شاعرانگی می پرداخت پیام های بلند او در لابه لای ترفند های شاعرانه رنگ می باخت و اگر یکسره به سوبه پیام گذاری می غلتید، این همه انگیزش و فروزش از دست می رفت و به همین دلیل است که در میانه می ایستد و تعادل را برقرار می سازد.

حسن لی اظهار کرد: سعدی برای ترازمندی سخنش شیوه مندی های بسکمک دارد که در این میان باید به چیدمان های هنری، پرسش های انگیزشی، مراعات های بی نظیر، به گزینی های هوشمندانه، جابه جایی های هدفمند در ارکان جمله، کاهش های بایسته و گسترش های شایسته، گفت وگومندی، گره افکنی، فراز و فرودهای انگیزنده و کشمکش های تعلیق آمیز و رفتار های فرمی اشاره کرد.

عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز با اشاره به اینکه در بخشی از سخن سعدی تقابلی وجود دارد، اضافه کرد: شاعر شیراز سعی می کند در قالب ساختار های دوکفه ای، بیان را هنرمندانه تر کند و همزمان همچون معماری کارآزموده دیوار سخنش را تراز می کند.

شیرین سخنی، لقبی که تنها شایسته سعدی است

مجدالدین کیوانی در سخنرانی دیگر این شب با موضوع زبان و بیان سعدی، با طرح این پرسش که چرا از میان ده ها شاعر ترزبان، سعدی به شیرین سخنی نامبردار شده است، گفت: حافظ در غزلیاتش خود را خوش خوان، مرغ سخن سرا، سخندان، خوش لهجه ، صاحب طبع چون آب و لطیف طبع وصف کرده؛ اما در غزلیاتش عبارت شیرین سخن دیده نمی شود؛ اما شیرین سخنی برای سعدی چنان جا افتاده است که به صورت لقبی برای او همراه شده است.

عضو شورای علمی دایرة المعارف بزرگ اسلامی با بیان اینکه سروده های سعدی حایز تمامی ویژگی های شعر ناب است، اظهار کرد: تمایل داریم که سعدی را شیرین سخن بخوانیم و این تمایل از دو منبع سرچشمه می گیرد؛ نخست اینکه او لفظ شیرین را در توصیف سخنانش فراوان به کار برده و دوم آنکه حس و ذوق همزبانان سعدی، لفظ شیرین را مناسب ترین صفت برای زبان و لحن بیان او یافته است.

به گفته کیوانی، در فارسی و دیگر زبان ها برای ملموس ترکردن کیفیات و هویت های انتزاعی از نام رنگ ها و مزه ها سود می جویند و انتقال یک معنای مجرد به کمک معنای مجرد دیگر آن اثر را ندارد که بیان معنای انتزاعی به کمک چیزی ملموس.

وی مولفه های حلاوت کلام سعدی را روانی بیان و همدلی با مخاطب برشمرد و شرح داد: همان گونه که سفر بر آب آرام و بی تلاطم آسان تر از راندن در راه ناهموار است، خواندن و شنیدن شعر و نثر غامض، خسته کننده است و فصاحت، لطافت، ایجاز، پرهیز از صنایع غریب و احتراز از مبالغه های ناپسند به روانی سخن کمک می کند که سعدی خود بر این موارد تاکید کرده و آن ها را به کار بسته است.

این دانش نامه نویس اضافه کرد: سعدی از معدود گویندگانی است که به یمن احاطه به زبان فارسی میان معیار های ادبی و زبان توده مردم تعادل برقرار کرده و لازمه این ارتباط سخن گفتن به زبانی نزدیک به زبان آنان است.

سعدی همدم و مصاحب تمامی خانواده های ایرانی است

این ادب پژوه با تاکید بر اینکه سعدی همدم و مصاحب تمامی خانواده های ایرانی است، گفت: عمومیت کلیات او حتی بیش از شاهنامه، دیوان حافظ و مثنوی بوده است؛ زیرا سعدی به نسل های متوالی بیشتر فرصت داده که او را همزبان بیابند.

او اظهار کرد: تمامی بوستان و گلستان، بیشتر غزلیات و بیشتر قصاید شاعر شیراز، از دو خاصیت روانی و هم زبانی با مخاطب برخوردار بوده اند و عموما سخن او توانسته خود را به زبان و ذهن مخاطبان نزدیک کند و فاصله زبان شعر و روزمره را کوتاه سازد.

در آیین این شب، همچنین محمود فتوحی استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مشهد با موضوع بیت شعرش چو آب در همه عالم چنان شده/ کز پارس می رود به خراسان سفینه اش به این پرسش پاسخ داد که چرا سعدی شعر خود را به خراسان می فرستد.

او با بیان اینکه سعدی شعر خود را به آب روان و سفینه و شعر تر تشبیه می کند، گفت: شیرینی و روانی شعر سخنی است که سعدی مدام بر آن تاکید می کند و افزون بر آن واژه سفینه همواره با آب روان همراه است.

سعدی طرز سخن خود را به طرز سخن خراسانی رجحان می بخشد

این استاد دانشگاه ابراز داشت: هر گاه سعدی نظری به خراسان دارد، به شعر خود نیز نظری می افکند؛ زیرا خراسان از قدیم، پایتخت شعر پارسی بوده و دلیل دیگر این تمایل، رجحان جویی سعدی بر طرز خراسانی بوده است.

فتوحی با مقایسه غزلی از انوری با غزلی از سعدی به بررسی ویژگی های زبانی و واژگانی سبک خراسانی در غزل هر دو شاعر پرداخت.

او شاخص های روانی و شیرینی سعدی را حذف و ایجاز، جا به جایی عناصر جمله، صفت هنری زیبا، سوگردانی، اعتراض، استفاده از حرف اضافه در معانی متعدد، پایکوبی ضمیر، برخورداری از انرژی منطبق با مقاصد و عواطف و روانی سخن منطبق با ساختار نحوی آن برشمرد.

عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد استفاده سعدی از این شاخص ها را نه از سر اجبار که نشانه شیرین زبانی او برشمرد و اضافه کرد: سعدی با تمایل به ارسال شعر خود به خراسان می خواهد به اهالی این دیار بگوید که نمونه چرب زبانی و ترزبانی، اثری است که سعدی از پارس به خراسان می فرستد.